Kiến trúc Hy Lạp cổ đại là nguồn cảm hứng cho các kiến trúc sau này. Tìm hiểu lịch sử hình thành, đặc điểm và top những công trình kiến trúc nổi tiếng nhất của Hy Lạp ngay sau đây.
Xuất phát điểm, kiến trúc Hy Lạp kế thừa những thành tựu của kiến trúc Ai Cập và Lưỡng Hà. Tuy nhiên, theo thời gian, với những thành tựu đạt được, kiến trúc Hy Lạp đã trở thành nguồn cảm hứng có tầm ảnh hưởng cho các phong cách kiến trúc khác nhau, trong đó đáng kể nhất là kiến trúc La Mã.
Lịch sử kiến trúc Hy Lạp cổ đại
Kiến trúc Hy Lạp cổ đại được hình thành vào khoảng năm 900 trước Công nguyên trên một vùng đất rộng lớn bao gồm:
- Nam Balkans
- Các đảo nhỏ trong Aegaeum
- Khu vực Tiểu Á
- Khu vực ven biển của Biển Bắc
- Ý KIẾN
- Sicilian
- Nước pháp
- Tây ban nha
- Ai cập
Kiến trúc Hy Lạp trải qua các giai đoạn sau:
– Thời kỳ tiền Hy Lạp: từ 3000 năm trước Công nguyên, bao gồm kỷ Aegean (ngày nay dường như không còn dấu tích) và kỷ Creta, Mycenea. Các tác phẩm đáng chú ý thời kỳ này:
- Cung điện của Vua Minos ở Knossos
- Thành Tiryns
- Cổng sư tử
- Kho báu của Atreus (Lăng mộ của Agamenon)
– Thời kỳ chính thống Hy Lạp: từ năm 650 – 30 trước Công nguyên, các tác phẩm phổ biến của thời kỳ này bao gồm:
- Agora. Khu phức hợp kiến trúc công cộng nổi tiếng
- Quần thể kiến trúc Acropol
- Khu phức hợp đền Acropolis
Đặc điểm của kiến trúc Hy Lạp cổ đại
Các tính năng chung
Tùy thuộc vào từng thời kỳ, kiến trúc Hy Lạp khác nhau như sau:
Thời kỳ tiền Hy Lạp | Thời kỳ chính thống Hy Lạp |
|
|
Đặc điểm của ngôi đền
Các ngôi đền là công trình kiến trúc phổ biến của Hy Lạp. Hầu hết các ngôi đền ở Hy Lạp đều có đặc điểm chung là cột nóng bao quanh bên ngoài. Sơ đồ ngôi đền gồm ba phần chính: tiền đình (pronaos), bệ thờ (naos) và phòng chứa kho báu (pathenon). Một số ngôi chùa còn có sảnh sau (opisthodomos).
Tùy thuộc vào mức độ phức tạp của thiết kế cột, có các loại đền sau:
- Kiểu: đền có hình chữ nhật, cửa chính bên ngắn, bên ngắn có 2 cột chính, gọi là cột đôi hiên.
- Các kiểu gian: đền có hình chữ nhật, phía trước có 4 cột gọi là cột tiền đường hay cột hiên.
- Amiphi-Prostyle: ngôi đền có hình chữ nhật, với 4 cạnh ngắn phía trước và 4 cột cạnh ngắn phía sau, hai đầu có cột.
- Tholos: Ngôi đền hình tròn, vành ngoài có cột bao quanh gọi là nhà tròn có cột bao quanh.
- Cổ tự: Đền có hình chữ nhật, có tường chịu lực, tường ngoài ghép với các cột gọi là cột giả bao quanh hay cột bao quanh.
- Ngoại vi: Đền có hình chữ nhật, có một hàng cột chạy ở chu vi bên ngoài của công trình, được gọi là các cột xung quanh.
- Dipteral: Ngôi đền có hình chữ nhật, với 2 hàng cột chạy xung quanh tòa nhà.
Đặc điểm dạng cột
Hình thức cột là đặc điểm để nhận biết kiến trúc Hy Lạp cổ đại, đồng thời là yếu tố tạo nên vẻ đẹp của kiến trúc. Cột mang lại sức sống cho công trình, tượng trưng cho vẻ đẹp thuần khiết, khỏe khoắn, có khả năng chống chọi với sự khắc nghiệt của thời gian. Nhìn chung, hình thức cột của kiến trúc Hy Lạp mang đặc trưng của phong cách tân cổ điển.
Có 3 dạng cột được sử dụng trong kiến trúc Hy Lạp, bao gồm:
- Cột Doric: Là loại cột cổ nhất và đơn giản nhất, được hình thành từ một cây cột thẳng đứng phình ra ở phía dưới, không có đế và đỉnh cột có 20 gờ dọc, có khả năng chịu lực cao nhất, được ví như một mỹ nam.
- Ionic Column: Được ví như một người phụ nữ với dáng người thanh mảnh, nữ tính và thiết kế đẹp mắt. Cột có 24 gờ dọc, có chân cột và đầu cột.
- Cột Cô-rin: Đường nét thanh mảnh, trang trí đẹp mắt, đầu cột có nhiều chi tiết lộng lẫy như một lẵng hoa xinh xắn.
Những tòa nhà nổi tiếng nhất của Hy Lạp cổ đại
Đền Parthenon
Parthenon là một ngôi đền thờ thần Athena ở Acropolis, được xây dựng vào thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên. Đây được coi là công trình nổi tiếng nhất và là đỉnh cao của nghệ thuật kiến trúc Hy Lạp cổ đại. Ngôi đền có kích thước 69,5mx 30,9m, sử dụng cột Doric, mái lợp bằng đá hoa cương, các tác phẩm điêu khắc trang trí bằng đá cẩm thạch trắng.
Đền Erechtheion
Đền Erechtheion nằm ở Athens, được xây dựng trên Thành Athen trong khoảng thời gian từ năm 421 đến năm 406 trước Công nguyên. Ngôi đền được xây dựng với mục đích để lưu giữ bức tượng Athena nổi tiếng và để duy trì tôn giáo và thờ cúng các vị thần cổ đại. Đây là một kiệt tác của kiến trúc Inoian sử dụng công thức cột Ionic.
Đền thờ thần Hephaestus
Đền thờ thần Hephaestus nằm về phía tây bắc của Acropolis, được xây dựng vào khoảng năm 449 trước Công nguyên. Ngôi đền thờ thần Hephaestus – con trai của Zenus và Hera, người cai quản lửa, kim loại và hàng thủ công. Ngôi đền được xây dựng bằng đá cẩm thạch theo phong cách Doris 6 cột, trang trí bằng phù điêu của cột Lonic.
Thành cổ Acropolis
Acropolis là pháo đài của Athens và là pháo đài cổ nổi tiếng nhất thế giới. Công trình tọa lạc trên một khối đá phẳng, cao 150m, có cổng vào hoành tráng.
Đền thờ thần Zeus
Đền thờ thần Zeus được xây dựng trên một dải thung lũng sông dưới đỉnh Olympus vào khoảng năm 468 – 456 trước Công nguyên. Đền có kiến trúc kiểu cột, chiều dài khoảng 64m, chiều rộng 27m và chiều cao 30m. Có 38 cột đá để chống đỡ mái và làm cột chống cho chùa.
Đền thờ nữ thần Athena Nike
Đền Athena Nike nằm trong quần thể kiến trúc Acropolis, mục đích thờ Athena Nike – vị thần của trí tuệ và chiến thắng. Tòa nhà này được xây dựng lại vào năm 435 theo thiết kế của kiến trúc sư Callicrates. Ngôi đền có kích thước 5,54mx 8,3m, sử dụng 4 cột Ionic.
Đền Poseidon
Đền thờ Poseidon được xây dựng trên một vách đá cao ở vịnh Sounion với ba mặt là biển. Ngôi đền được xây dựng vào thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên cùng thời với đền Parthenon. Đền có hình chữ nhật, 4 mặt là 4 hàng cột theo kiểu Doric với 34 cột (nay còn 15 cột đứng), dùng đá hoa trắng để xây dựng. Ngôi đền dùng để thờ Poseidon – thần biển cả.
Đền thờ thần Apollo
Đền thờ thần Apollo được xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, nằm trên vùng núi hẻo lánh của Peloponnese ở độ cao 1.131m, được bao quanh bởi nhiều dòng suối tuyệt đẹp. Đây là một trong những ngôi chùa cổ lớn nhất và được bảo tồn tốt nhất trên thế giới. Năm 1986, chùa được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới.
Nhà hát ngoài trời Ephesus Ancient Theater
Công trình được xây dựng từ năm 54 – 68 trước Công nguyên và hoàn thành vào thế kỷ thứ 2. Nhà hát có 25.000 chỗ ngồi, thiết kế hình tròn giống như sân vận động, các hàng ghế là bậc thang hình tròn cao tới 30m.
Giảng đường Epidaurus
Epidaurus là nhà hát cổ nổi tiếng nhất và được bảo tồn tốt nhất trên thế giới. Công trình được xây dựng từ thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên, gồm 55 hàng ghế xếp thành hình bán nguyệt với sức chứa 14.000 người. Sân khấu được thiết kế theo hình tròn, đường kính 19,5m.
Nhìn chung, kiến trúc Hy Lạp cổ đại không đồ sộ về quy mô nhưng ấn tượng về nghệ thuật và trang trí. Đặc biệt là công thức cột – yếu tố thể hiện óc sáng tạo và gu thẩm mỹ tinh tế của người Hy Lạp cổ đại. Chính vì lẽ đó, văn hóa Hy Lạp nói chung và kiến trúc Hy Lạp nói riêng đã có ảnh hưởng sâu rộng đến nền văn minh phương Tây kể từ đó.